آشنایی با معارف قرآن و اهل بیت

تفسیر آیه مالک یوم الدین

مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ (خدايى كه) مالك روز جزاست.
نكته‏ها:
مالكيّت خداوند، حقيقى است و شامل احاطه و سلطنت است، ولى مالكيّت‏هاى اعتبارى، از سلطه‏ى مالك خارج مى‏شود و تحت سلطه‏ى واقعى او نيست. «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» با آنكه خداوند مالك حقيقى همه چيز در همه وقت است، ولى مالكيّت او در روز قيامت و معاد جلوه‏ى ديگرى دارد در آن روز تمام واسطه‏ها و اسباب قطع مى‏شوند. «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ»نسبت‏ها وخويشاوندى‏ها از بين مى‏رود. «فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ»
مال و ثروت و فرزندان، ثمرى ندارند. «لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ»بستگان و نزديكان نيز فايده‏اى نمى‏رسانند. «لَنْ تَنْفَعَكُمْ أَرْحامُكُمْ» نه زبان، اجازه عذر تراشى دارد و نه فكر، فرصت تدبير. تنها راه چاره لطف خداوند است كه صاحب اختيار آن روز است.
لفظ «دين» در معانى گوناگون به كار رفته است:
الف: مجموعه‏ى قوانين آسمانى. «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» ب: عمل و اطاعت. «لِلَّهِ الدِّينُ الْخالِصُ» ج: حساب و جزا. «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» «يَوْمِ الدِّينِ» در قرآن به معناى روز قيامت است كه روز كيفر و پاداش مى‏باشد.
«يَسْئَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ»
مى‏پرسند روز قيامت چه وقت است؟
قرآن در مقام معرّفى اين روز، چنين مى‏فرمايد: «ثُمَّ ما أَدْراكَ ما يَوْمُ الدِّينِ. يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئاً وَ الْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ»
(اى پيامبر!) نمى‏دانى روز دين چه روزى است؟ روزى كه هيچ كس براى‏كسى كارآيى ندارد و آن روز تنها حكم و فرمان با خداست.
«مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» نوعى انذار و هشدار است، ولى با قرار گرفتن در كنار آيه‏ى «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» معلوم مى‏شود كه بشارت و انذار بايد در كنار هم باشند. نظير آيه شريفه ديگر كه مى‏فرمايد: «نَبِّئْ عِبادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. وَ أَنَّ عَذابِي هُوَ الْعَذابُ الْأَلِيمُ»
به بندگانم خبر ده كه من بسيار مهربان و آمرزنده‏ام، ولى عذاب و مجازات من نيز
دردناك است.
همچنين در آيه ديگر خود را چنين معرّفى مى‏كند: «قابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقابِ»
خداوند پذيرنده‏ى توبه مردمان و عقوبت كننده‏ى شديد گناهكاران است.
در اوّلين سوره‏ى قرآن، مالكيتَ خداوند عنوان شده است، «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» و در آخرين سوره، مَلِكيت او. «مَلِكِ النَّاسِ»
پيام‏ها:
1 خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما بايد حمد و سپاس او را به جا آوريم. به خاطر كمال ذات و صفات او كه «الله» است، به خاطر احسان و تربيت او كه «رَبِّ الْعالَمِينَ» است و به خاطر اميد و انتظار رحم و لطف او كه «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» است و به خاطر قدرت و هيبت او كه «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» است.
2 قيامت، پرتوى از ربوبيّت اوست. «رَبِّ الْعالَمِينَ» «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ»
3 قيامت، جلوه‏اى از رحمت خداوند است. «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ»